Kendine Tanı Koymak: Dijital Çağın Görünmez Psikolojik Riski
“Google’a Sordum, Kendime Tanı Koydum”
Sabah uyanır uyanmaz boğazında bir düğüm, göğsünde hafif bir baskı hissediyorsun. Belki sadece yorgunsun, belki de stresli. Ama telefonunu alıp Google’a yazıyorsun: “panik atak belirtileri”.
Dakikalar sonra kendine bir teşhis koymuş oluyorsun: “Sanırım bende anksiyete var.”
Bu senaryo sana tanıdık geldiyse yalnız değilsin.
Bugün milyonlarca insan kendine tanı koymak için internete başvuruyor. Google aramaları, TikTok psikologları, Instagram içerikleri ve son dönemde ChatGPT gibi yapay zekâlar üzerinden zihinsel ve duygusal durumumuzu anlamaya çalışıyoruz.
Peki bu alışkanlık ne kadar sağlıklı? Bilgiye kolay erişim, ruh sağlığımızı korumamıza mı yardımcı oluyor, yoksa daha fazla kaygı mı yaratıyor?
Kendine Tanı Koymak Ne Demek?
Kendine tanı koymak, bireyin yaşadığı duygusal veya fiziksel belirtileri kendi başına yorumlayarak, tıbbi ya da psikolojik bir teşhis koyması anlamına gelir.
Bu davranış, çoğu zaman internette yapılan semptom araştırmalarıyla başlar. Özellikle ruhsal sağlık söz konusu olduğunda bireyler, uzman yardımına başvurmadan önce kendi “sonuçlarını” verirler.
Yaygın Örnekler:
-
“İnsanlardan uzaklaştım = Sosyal fobi olabilir.”
-
“Hiçbir şeyden keyif almıyorum = Bu depresyon.”
-
“Sürekli düşünüyorum = Aşırı kaygı yaşıyorum.”
-
“Kalbim çarpıyor = Bende panik atak var.”
İnternette yer alan yüzlerce blog yazısı, test ve video, bu düşünceleri destekleyebilir. Ancak unutulmaması gereken şu: Belirtiler, her bireyde farklı nedenlerle ortaya çıkabilir.
Neden Kendimize Tanı Koyma Eğilimindeyiz?
1. Belirsizlikle Baş Etme İhtiyacı
Zihnimiz belirsizliği tehdit olarak algılar. Ne yaşadığını tam olarak adlandıramamak, bireyde kontrol kaybı hissi yaratabilir. Bu durumda hemen çözüm bulma isteği devreye girer.
2. Hızlı Bilgiye Ulaşma Konforu
Google ve ChatGPT gibi araçlarla bilgiye ulaşmak artık saniyeler sürüyor. Özellikle genç nesil, sorularına hızlı cevap almayı tercih ediyor. Bu kolaylık, uzman yardımı yerine “internetten öğrenmeyi” cazip kılıyor.
3. Danışma Kültürünün Zayıflığı
Toplumda hâlâ terapiye gitmenin “zayıflık” olduğu düşünülüyor. Bu yüzden birçok kişi yaşadığı sorunları paylaşmak yerine yalnızca internetten araştırmayı tercih ediyor.
4. Sosyal Medyanın Etkisi
TikTok, Instagram ve YouTube’da birçok “mental health” fenomeni, psikolojik terimleri basitleştirerek anlatıyor. Bu içerikler bazen farkındalık kazandırsa da, izleyicilerin kendilerini tanılarla etiketlemesine sebep olabiliyor.
Google ve ChatGPT ile Tanı Koymak Ne Kadar Doğru?
Google:
Google, semptomları yazdığınızda binlerce sonuç sunar. Ancak bu sonuçlar SEO’ya göre sıralandığından, en üstte çıkan içerik her zaman doğru ya da bilimsel olmayabilir.
Ayrıca bazı tıklama tuzağı başlıklar (“Bu 5 belirti sizde varsa panik ataksınız!” gibi) kişide ciddi bir kaygı yaratabilir.
ChatGPT:
ChatGPT gibi yapay zekâ sistemleri, belirli semptomları yazdığınızda genel bilgi verebilir. Ancak sizin geçmişinizi, kişisel deneyimlerinizi veya duygusal bağlamınızı bilmeden bir değerlendirme yapamaz.
Bu nedenle doğru yönlendirme yapılsa bile asla bir tanı koyamaz.
“Ben Bu Tanıya Uygunum” Düşüncesi Ne Kadar Tehlikeli?
a) Hipokondriyazis Gelişebilir
Kendine sürekli hastalık tanısı koyan bireylerde hastalık hastalığı gelişebilir. Bu durum, kişinin yaşam kalitesini ciddi oranda düşürür.
b) Etiketleme ve Sabitleme
Kendimize koyduğumuz tanılar, kişilik kimliğimizle bütünleşebilir. Örneğin:
“Ben zaten anksiyeteli biriyim” → “O yüzden bu sunumu yapamam.”
c) Profesyonel Yardımı Geciktirme
Kendini “bilgilendirilmiş” hisseden birey, terapiye ihtiyaç duymadığını düşünür. Bu durum, sorunun büyümesine neden olabilir.
Psikolojik Tanılar Neden Uzmanlar Tarafından Konulmalı?
Tanı koymak sadece belirtileri sıralamak değildir. Psikolojik bir tanı koymak için:
-
Kişinin geçmişi
-
Aile öyküsü
-
Travma öyküsü
-
Kişilik yapısı
-
Yaşamsal stres faktörleri
-
Gözlem ve test sonuçları
değerlendirilmelidir.
Bu karmaşık süreç yalnızca bir uzmanın klinik gözlemi ve danışanla kurduğu ilişki çerçevesinde mümkün olabilir.
Ne Zaman Profesyonel Yardım Almalısın?
Kendinize şu soruları sorun:
-
Bu duyguyu iki haftadan uzun süredir yaşıyor muyum?
-
Gündelik yaşamımı etkiliyor mu?
-
Uyku, iştah, ilişkilerim bozuldu mu?
-
Daha önce böyle hissettiğimde ne yapmıştım?
Bu sorulara birden fazla “evet” cevabı veriyorsanız, bir uzmana başvurmak sizin için en sağlıklı yol olabilir.
Bilgiye Ulaşmak Değil, Bilgiyi Yönetmek Önemlidir
İnternette bilgi aramak kötü değildir. Hatta bazen doğru bilgi sayesinde farkındalığımız artar. Ancak o bilgiyi yerinde ve sağlıklı kullanmak daha da önemlidir.
Kendine tanı koymak yerine, kendini tanımaya çalışmak zihinsel sağlığını korumanın daha etkili bir yoludur.
Kendine Tanı Koymak Yerine Ne Yapabilirsin?
-
Duygularını bastırmak yerine yaz.
-
Sosyal medyada gördüğün her bilgiye hemen inanma.
-
Gerekirse bir uzmana “sadece konuşmak” için git.
-
Günlük tutarak duygusal farkındalık geliştir.
-
Bilgi yerine anlayış aramayı öğren.
🔎 Sıkça Sorulan Sorular (FAQ) – Kendine Tanı Koymak
1. Kendine tanı koymak ne demek?
Kendine tanı koymak, bireyin yaşadığı psikolojik belirtileri kendi gözlemleriyle değerlendirip bir rahatsızlık teşhisi yapmasıdır. Bu çoğu zaman profesyonel destek alınmadan, internet üzerinden yapılan araştırmalarla gerçekleşir.
2. İnternetten kendine tanı koymak ne kadar güvenilir?
Bu yöntem bilgi edinmek açısından faydalı olsa da, tanı koyma süreci yalnızca bir uzmanın değerlendirmesiyle sağlıklı şekilde tamamlanabilir. İnternetteki bilgiler geneldir ve kişisel bağlamı göz önüne almaz.
3. ChatGPT ile kendine tanı koymak doğru mu?
ChatGPT gibi yapay zekâlar bilgi sunar ancak kişiye özel bir değerlendirme yapamaz. Bu nedenle ChatGPT ile kendine tanı koymak yerine, edindiğiniz bilgileri farkındalık amaçlı kullanmak daha doğrudur.
4. Kendine tanı koymak psikolojik olarak zararlı mı?
Evet, yanlış tanılar kişinin kaygı seviyesini artırabilir. Ayrıca yanlış etiketleme, kişinin davranışlarını sınırlamasına ve kendini kapatmasına yol açabilir.
5. Kendine tanı koyduktan sonra ne yapmalıyım?
Bir rahatsızlık yaşadığınızı düşünüyorsanız ilk adım, bir uzmandan destek almaktır. Özellikle belirtiler iki haftadan uzun süredir devam ediyorsa profesyonel yardım şarttır.
6. Sürekli kendine tanı koyma alışkanlığı neden oluşur?
Bu davranış çoğu zaman kaygı bozukluklarıyla bağlantılıdır. Belirsizlikle başa çıkmakta zorlanan bireyler, kontrol duygusunu artırmak için sürekli internetten semptom arayabilir.
7. Google aramalarıyla kendine tanı koymak neden tehlikeli olabilir?
Google’daki içerikler SEO’ya göre sıralandığı için tıbbi doğruluk garanti edilmez. Üstelik başlıklar genellikle korku yaratacak şekilde tasarlanır.
8. Kendine tanı koymak gençler arasında neden bu kadar yaygınlaştı?
Gençler, bilgiye en hızlı şekilde ulaşabilen gruptur. Aynı zamanda sosyal medyada sürekli psikoloji içerikleriyle karşılaştıkları için bu bilgileri kendilerine uygulamaya daha yatkındırlar.
9. Birine tanı koymakla kendine tanı koymak arasında fark nedir?
Başkasına tanı koymak genellikle ön yargı ve etiketlemeden kaynaklanırken, kendine tanı koymak çoğu zaman içsel kaygıdan doğar. Her iki durumda da profesyonel görüşe ihtiyaç vardır.
10. Kendine tanı koymak yerine ne yapılmalı?
Kendini anlamaya çalışmak güzel bir başlangıçtır. Ancak tanı koymak yerine bir uzmana danışmak, terapiye gitmek ya da duygularını açıkça ifade etmeyi öğrenmek daha sağlıklı ve etkili bir yaklaşımdır.
Sonuç: Yapay Zekâlar Bilgi Verir, İnsanlar Anlar
Google’a sormak ya da ChatGPT’ye danışmak kötü değil. Ancak bu araçlar, sadece bilgiye ulaşmanın yolları.
Ruh sağlığı, salt bilgiyle değil; duyulmak, anlaşılmak ve kabul edilmekle iyileşir.
Eğer ne hissettiğini anlamakta zorlanıyorsan, yalnız değilsin. Ama doğru destekle iyileşme her zaman mümkün.
✨ Kendini daha iyi tanımak ve yolculuğuna profesyonel destekle devam etmek istiyorsan, buradayım.
📍 Online veya yüz yüze görüşme için randevu alabilirsin:
👉 Helin Salman – DoktorTakvimi Profili